6 Krakowska Drużyna Harcerska im. R. Traugutta a później Szczep 6 KDH „Leśni Ludzie” im. R. Traugutta

W maju 1911 roku podczas wycieczki szkolnej na gruzach zamku Melsztyńskiego uczniowie I CK Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie powzięli myśl założenia drużyny skautowej. Głównym inspiratorem tego zamierzenia był nauczyciel gimnastyki w tejże szkole dr Herman A. Mojmir. W Melsztynie zawiązano 2 patrole (zastępy), z których jeden – „Lisów” – podjął pracę skautową. Takie były początki historii krakowskiej Szóstki, jednej z najstarszych istniejących drużyn harcerskich w Polsce, która działa obecnie przy Szkole Podstawowej Nr 4 im. R. Traugutta w Krakowie. 

Po wakacjach uczniowie Szkoły Realnej pod kierownictwem dra H. Mojmira zorganizowali regularną drużynę skautową, liczącą na początku 8, a później 5 patroli. W okresie wrzesień – listopad 1911 roku dr Zygmunt Wyrobek zorganizował w Krakowie trzy drużyny skautowe, działające przy TG „Sokół”, w ich skład nie weszła jednak drużyna ze Szkoły Realnej, mimo że działała zgodnie z przepisami skautowych drużyn Sokolich i uczestniczyła w ich zajęciach.

We wrześniu 1912 roku nastąpiła reorganizacja skautingu krakowskiego, w wyniku której doszło m. in. do fuzji drużyny Szkoły Realnej (5 patroli) z drużynami Sokolimi. Wtedy to drużyna ze Szkoły Realnej otrzymała numer VI, barwy błękitne (od barw szkoły) i obrała sobie za patrona Bartosza Głowackiego. Drużynowym został mianowany dr H. Mojmir, jej dotychczasowy samozwańczy kierownik, który prowadził Szóstkę do września 1913 r. Po nim objął drużynę dh Stefan Kuta (na początku lat dwudziestych komendant Krakowskiej Chorągwi Harcerzy).

Wybuch I wojny światowej rozprasza skautów i dezorganizuje dobrze rozwijającą się pracę drużyny. Starsi wstępują do legionów (np. Stefan Kuta, Stanisław Strzelichowski, Alfons Tąkiel, Jan Targosz), młodsi pełnią służbę przy NKN i pracują w jednej wspólnej krakowskiej drużynie skautowej. W 1915 roku drużynowi Romuald Kawalec i Antoni Sarna odbudowują Szóstkę. W walkach o niepodległą Polskę i jej granice bierze udział w różnych formacjach Wojska Polskiego wielu Szóstaków (m.in. Romuald Kawalec, Jan Reyman, Kazimierz Habura). Na polu chwały giną ppor. Antoni Langman i pchor. Alfons Tąkiel – odznaczeni pośmiertnie krzyżami Virtuti Militari. W 1919 r. w Czortkowie k. Tarnopola umiera, pełniąc samarytańską posługę, Komendant Szpitala Epidemiologicznego dr H. Mojmir.

W latach 1915-20 następują ciągłe zmiany drużynowych. Drużynę prowadzą kolejno: Antoni Sama, Czesław Obtułowicz, Kazimierz Habura, Alfons Tąkiel, Tadeusz Zawadzki i Jan Reyman, dr farmacji, znany piłkarz. Poziom pracy harcerskiej ze względu na trudną sytuację wojenną jest nieustabilizowany.

Nowy rozdział w dziejach Szóstki rozpoczyna się w roku 1920, gdy drużynę obejmuje dh Włodzimierz Długoszowski (później dziennikarz, świetny wioślarz, dobry organizator i energiczny instruktor). Szybko powiększa jej szeregi i ożywia pracę programową. 6 KDH zmienia w tym okresie patrona, którym zostaje Romuald Traugutt oraz opuszcza I Szkołę Realną, stając się drużyną środowiskową.

W 1922 r. Szóstka organizuje pierwszą kolonię letnią w Grybowie (kom. Włodzimierz Długoszowski), a w 1927 r. pierwszy obóz stały pod namiotami w Harklowej (kom. Stanisław Leszczycki). Po Długoszowskim drużynę prowadzi Ignacy Fik (poeta, krytyk, działacz KPP i PPR), który w 1926 r. za swe lewicowe poglądy i krytykę społecznego programu Związku zostaje usunięty z ZHP. Jego przybocznymi byli Mieczysław Lewiński (harcmistrz, nauczyciel, działacz PPR) i Stanisław Leszczycki (geograf, prof. UW, działacz PPS i PZPR, poseł 1945-52). Fik zwracał szczególną uwagę na pracę zastępów, turystykę (pierwsze obozy wędrowne – 1924 i 1925 r.) oraz rozwój uzdolnień intelektualnych. Drużyna wydaje pisemka: „Nasze Pisemko” (34 numery), „Łza krokodyla”, „Wilcza Gwara”, później „Młodzik”.

Najwybitniejsi drużynowi z lat 20. i 30. to: Stanisław Leszczycki, Eugeniusz Fik (drukarz, hm PL, trzykrotny komendant Krakowskiej Chorągwi), Władysław Radwański (adwokat), Jerzy Hyła, Wiesław Zapałowicz (inż. prof. AGH).

Na początku lat 30. Szóstka pod wodzą dha Eugeniusza Fika organizuje szereg bardzo udanych obozów stałych w Zubrzycy Górnej i Dolinie Chochołowskiej. Na wyjazdach tych ukształtowały się obozowe tradycje i zwyczaje 6 KDH. Zimą 1930 r. zorganizowano też pierwszy obóz narciarski w Zawadce, kontynuując nową formę pracy harcerskiej w latach następnych. W 1931 roku doraźny zastęp z 6 KDH uczestniczył w Zlocie Skautów Słowiańskich w Pradze, a w 1932 r. zastęp „Włóczęgi Wodne” brał udział w Międzynarodowym Zlocie Skautów w Garczynie.

Na początku lat 30. 6 KDH znajduje oparcie w Męskiej Szkole Powszechnej nr 4 im. św. Jana Kantego przy ul. Smoleńsk, gdzie działa do dzisiaj. Decyzja podjęcia ścisłej współpracy z tą szkołą wynikała m. in. z ogólnozwiązkowej ofensywy harcerskiej prowadzonej w szkołach powszechnych. Do tego czasu harcerstwo działało głównie przy szkołach średnich. Ponadto już w latach 20. starsi uczniowie SP nr 4 należeli do Szóstki, a młodsi byli członkami zastępów wilczęcych. Dzięki życzliwości dyrektora Szkoły Antoniego Radwańskiego drużyna dostała izbę harcerską w budynku przy ul. Smoleńsk (salka w oficynie) i uzyskała wszechstronną pomoc, zwłaszcza materialną (np. dofinansowywano obozy).

14 maja 1933 roku 6 KDH otrzymuje na dziedzińcu wawelskim od Koła Przyjaciół sztandar. W 1935 roku Szóstka uczestniczy w Jubileuszowym Zlocie Harcerstwa w Spale. Latem 1939 roku drużynowy Wiesław Zapałowicz organizuje ostatni w wolnej Polsce obóz stały w Barcicach.

Wybuch II wojny światowej, a później pięć lat okupacji staje się najtrudniejszym egzaminem dla harcerstwa, sprawdzianem efektywności modelu wychowawczego. W kampanii wrześniowej biorą udział liczni Szóstacy, a dh Jerzy Hyła ginie w czasie działań wojennych. Przed wkroczeniem Niemców do Krakowa chłopcy z Szóstki zabezpieczyli sztandar, archiwum i biblioteczkę drużyny. Sztandar był przechowywany przez braci Syrzistie. Ich matka spaliła go, by w czasie prowadzonej rewizji nie dostał się w ręce hitlerowców. Jesienią 1939 r. dh Wiesław Zapałowicz i hm Eugeniusz Pik organizują 6 KDH i w warunkach okupacyjnych prowadzą pracę harcerską. Kilku Szóstaków włączyło się czynnie w pracę Szarych Szeregów, wchodząc w skład lub współpracując z Komendą Chorągwi (np. hm E. Pik – komendant Krakowskiej Chorągwi Szarych Szeregów, Adam Łukaszewski, Lucjan Mazurkiewicz). Wielu Szóstaków walczy na wszystkich frontach II wojny światowej – Andrzej Piotrowski we Francji, Andrzej Radwański i Henryk Skowron w Anglii (piloci RAF-u), twórcy Krakowskiego Okręgu PPR: Ignacy Fik, Mieczysław Lewiński, Julian Topolnicki (członek dowództwa GL) – zginęli z rąk nazistów; Krzysztof Beres i dh Rerutko zginęli w oddziałach partyzanckich; Stefan Kuta (Kaliński) poległ w Powstaniu Warszawskim. Jerzy Szewczyk i Lucjan Krywak redagowali w Krakowie harcerską prasę konspiracyjną. Po reorganizacji Szarych Szeregów działała VI Drużyna Zawiszy im. R. Traugutta, której drużynowymi byli dh Zdzisław Jakubowski i Marian Młynarski (zoolog, prof. PAN).

Po wyzwoleniu Szóstka wznawia działalność w Szkole Podstawowej nr 4 pod kierownictwem dha Jana Chmielnikowskiego. 22 IV 1945 w czasie Dnia Harcerza na dziedzińcu wawelskim 6 KDH otrzymuje nowego patrona – Ignacego Pika. Druga połowa lat 40. to trudny okres w dziejach drużyny: czas odbudowy, udziału w pracach porządkowych, akcji „Książki dla Śląska” itd., a zarazem trudności organizacyjnych (brak kadry) i materialnych. Drużynę prowadzą w tych latach kolejno: Zbigniew Mazur, Tadeusz Wojczuk, Stanisław Dustanowski i Jerzy Korzeń. Zorganizowano cztery obozy stałe: w 1946 r. – Kopaszewo, 1947 r. – Ustka, 1948 r. – Jezioro Rajgrodzkie, 1949 r. – Falsztyn. Drużyna miała wtedy swoją izbę w jednej z klas w baraku przy ul. Wygody (rano odbywała się w niej nauka).

Gdy z końcem lat 40. 6 KDH zaczęła stabilizować swoją pracę na dobrym, równym poziomie, nastąpiły złe czasy dla harcerstwa. Po odejściu dyrektora Radwańskiego w drastyczny sposób pogorszyły się kontakty ze szkołą. Odebrano drużynie zajmowany przez nią kąt, zniechęcano do pracy drużynowych.

Na przełomie 1949/50 roku następuje likwidacja 6 KDH. W latach 1950-58 w Szkole Podstawowej nr 4 działa drużyna Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej im. L. Waryńskiego. Jest to szkolna organizacja dziecięca wzorowana na radzieckim „Pionierze”.

W grudniu 1956 r. dh Ryszard Hołubowicz reaktywuje Szóstkę i szyje dla drużyny nowy sztandar. Dnia 24 kwietnia 1960 roku sztandar ten zostaje wręczony 6 KDH w czasie uroczystości, która odbyła się w nowej sali gimnastycznej. W 1957 r. Szóstka powraca do dawnego patrona Romualda Traugutta.

Jesienią 1961 roku powstaje Szczep 6 Krakowskiej Drużyny Harcerskiej „Leśni Ludzie” im. R. Traugutta (3 drużyny męskie i 2 drużyny zuchowe), którego komendantem zostaje dh phm Jerzy Błoński. Szczep rozwija się dynamicznie pod kierownictwem phm Jerzego Błońskiego, phm Stanisława Witkowskiego, phm Jerzego Cempli, hm Stanisława Reizera, pwd Jana Dziadonia, hm Bogusława Pijaka i innych komendantów, utrzymując wysoki poziom pracy harcerskiej. Od 1957 roku organizowane są corocznie obozy stałe, a od 1961 roku zimowiska. Szóstka już od lat 30. słynna jest ze swych puszczańskich obozów, które i dzisiaj otrzymują najwyższe oceny przełożonych, będąc wzorem dla innych.

W 1969 r. dhna Janina Pachura (Surma) zakłada i prowadzi pierwszą w Szczepie 6 KDH drużynę żeńską, która przyjęła nazwę „Szpilki Sosnowe”.

W roku jubileuszu 75-lecia sztandar Szczepu 6 KDH w dowód wieloletnich zasług drużyny dla ruchu harcerskiego został odznaczony dnia 4 X 1986 r. Krzyżem Zasługi dla ZHP. 7 IV 1986 r. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa nadała Szczepowi 6 KDH Srebrny Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej za opiekę nad miejscem męczeństwa Polaków przy ul. Smoleńsk, grobami powstańców styczniowych i żołnierzy Polski Podziemnej. W roku harcerskim 1987/88 Szczep 6 KDH prowadzi dh pwd Krzysztof Maniecki. w skład Szczepu wchodzą: 6 KDH-ek „Żar” – drużynowa pwd Agata Kwiatkowska, 6 KDH-y „Żbiki”; – drużynowy dh Łukasz Zieliński oraz 2 drużyny zuchowe: męska „Wojacy króla Kraka” – drużynowa pwd Małgorzata Pieczonka i żeńska „Wawelskie Duszki” – dha Joanna Kornecka.

Sukcesy Szczepu w pracy harcerskiej osiągnięte w latach 70. i 80. zawdzięczamy m. in. szerokiemu gronu życzliwych przyjaciół, rodziców, nauczycieli oraz bardzo dobrze układającej się współpracy z dyrektorami szkoły. Do grona tych najwierniejszych sprzymierzeńców Szóstki, o których będziemy zawsze pamiętać, zaliczamy też tercjana ś.p. Wincentego Chabowskiego – legendarną już postać, którą z sentymentem wspominają rzesze wychowanków naszej szkoły i drużyny. phm Maciej Kurzyniec